พลังงานสะอาดต้องแข่งขันอย่างเป็นธรรม? รัฐธรรมนูญไทยว่ากันไว้อย่างไร

ในยุคที่พลังงานสะอาดไม่ใช่แค่เทรนด์ แต่เป็น ‘ทางรอด’ ของผู้บริโภค เทคโนโลยีอย่าง Solar Rooftop กำลังได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เพราะช่วยลดค่าไฟในระยะยาว เป็นพลังงานหมุนเวียนที่สะอาด และช่วยให้หลายครัวเรือนมีทางเลือกมากขึ้นในการจัดการพลังงานของตัวเอง

แต่ในขณะที่ภาคเอกชนลงทุนแข่งขันกันอย่างเสรีในธุรกิจนี้ ก็มีคำถามหนึ่งที่น่าสนใจทางกฎหมายเกิดขึ้น…

รัฐควรมีบทบาทแค่ไหนในการทำธุรกิจ ที่ภาคเอกชนก็ทำได้?

หลักการตามรัฐธรรมนูญไทย รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 75 วรรคสอง ระบุไว้ว่า:

“รัฐต้องไม่ประกอบกิจการที่มีลักษณะเป็นการแข่งขันกับเอกชน เว้นแต่เพื่อประโยชน์ในการรักษาความมั่นคงของรัฐ หรือการจัดให้มีบริการสาธารณะ...”

จากข้อความข้างต้น เราจะเห็นได้ชัดว่า

เจตนารมณ์ของกฎหมายฉบับสูงสุดของประเทศ กำหนดแนวทางเพื่อป้องกันการผูกขาด และส่งเสริมการแข่งขันที่เป็นธรรม

แน่นอนว่า รัฐสามารถดำเนินกิจการบางประเภทได้ หากเข้าเกณฑ์

“บริการสาธารณะ” เช่น ระบบประปา, ไฟฟ้า, หรือขนส่งมวลชน

หรือเพื่อ “ความมั่นคงของรัฐ” เช่น การควบคุมโครงข่ายพลังงานหรือโทรคมนาคมในเชิงยุทธศาสตร์

แต่ถ้าหากกิจการนั้น…

เป็นลักษณะที่เอกชนดำเนินการได้อยู่แล้ว

และรัฐเข้ามาให้บริการแบบเดียวกันโดยเก็บเงิน

พร้อมทั้งมีสิทธิพิเศษเหนือเอกชน เช่น งบประมาณ, อำนาจอนุมัติ, การตั้งกติกา

ก็อาจทำให้เกิดข้อกังวลเรื่องการแข่งขันที่ไม่เสมอภาค

แล้วกรณีของ “ธุรกิจติดตั้ง Solar Rooftop” ล่ะ?

ธุรกิจติดตั้งแผงโซลาร์เซลล์ หรือ Solar Rooftop ถือเป็นหนึ่งในอุตสาหกรรมพลังงานสะอาดที่กำลังเติบโต มีผู้ประกอบการภาคเอกชนจำนวนมาก ที่ลงทุนพัฒนาบริการติดตั้งและจัดหาอุปกรณ์ให้กับภาคครัวเรือนและภาคธุรกิจ หลายฝ่ายจึงตั้งข้อสังเกตว่า…

"หากมีหน่วยงานที่ได้รับงบประมาณรัฐ หรืออยู่ภายใต้รัฐ เข้ามาดำเนินธุรกิจในลักษณะเดียวกัน"

"และจัดบริการเชิงพาณิชย์ (โดยไม่ได้ให้เปล่า)"

"การกระทำเช่นนี้จะเข้าข่าย “บริการสาธารณะ” ตามรัฐธรรมนูญหรือไม่?"

ประเด็นนี้ ไม่ได้มีคำตอบตายตัว

บทความนี้ ไม่ได้มีเจตนาชี้ว่าการกระทำใดถูกหรือผิด แต่ตั้งอยู่บนพื้นฐานของการชวนให้คิดว่า...

การแข่งขันที่เป็นธรรมระหว่างรัฐกับเอกชน ควรมีเส้นแบ่งที่ชัดเจน โดยเฉพาะในอุตสาหกรรมที่กำลังเติบโตจากความสามารถของภาคเอกชนเอง

หากเราอยากเห็นอุตสาหกรรมพลังงานสะอาดเติบโตอย่างมั่นคง ทั้งภาครัฐและเอกชนควรมีบทบาทที่เสริมกัน ไม่ใช่ทับซ้อนกัน เพื่อให้เกิด "ความยั่งยืนและการแข่งขันที่เท่าเทียม" อย่างแท้จริง

สรุปใจความสำคัญ

รัฐธรรมนูญ ม.75 ห้ามรัฐแข่งขันกับเอกชน เว้นแต่มีวัตถุประสงค์เพื่อสาธารณูปโภคหรือความมั่นคง

ธุรกิจ Solar Rooftop เป็นพื้นที่ใหม่ที่เอกชนไทยพัฒนาขึ้นมาเอง

หากรัฐจะเข้ามา มีความจำเป็นต้องพิจารณาวัตถุประสงค์ให้ชัดเจนว่าเป็น “สาธารณะ” จริงหรือไม่

ประชาชนมีสิทธิ์ตั้งคำถาม ภายใต้กรอบของรัฐธรรมนูญที่ให้หลักประกันการแข่งขันที่เสรีและเป็นธรรม

หมายเหตุท้ายบทความ

บทความนี้จัดทำขึ้นเพื่อการวิเคราะห์เชิงแนวคิดทางกฎหมาย ไม่พาดพิงถึงหน่วยงานหรือบุคคลใด และมิได้มีเจตนากล่าวหา เนื้อหาทั้งหมดตั้งอยู่บนข้อมูลจากรัฐธรรมนูญ และหลักกฎหมายทั่วไป